Droga do zostania matką dla kobiet z endometriozą jest często nie tylko wyzwaniem fizycznym, ale i emocjonalnym. Przedłużające się próby, niepewność i niepowodzenia mogą wywoływać silny stres. Zrozumienie i podkreślenie tych emocjonalnych wyzwań jest ważne dla właściwego leczenia i wsparcia kobiet z endometriozą marzących o macierzyństwie.
Jak endometrioza wpływa na płodność?
Endometrioza to schorzenie, w którym tkanka podobna do wyściółki macicy występuje poza nią. W zależności od wahań żeńskich hormonów płciowych, tkanka ta rośnie i kurczy się, często powodując długotrwały stan zapalny oraz dolegliwości bólowe.
Endometrioza jest chorobą przewlekłą, powodującą między innymi silny ból podczas miesiączki, stosunków seksualnych, czy przewlekły ból miednicy. Może mieć także niekorzystny wpływ na skuteczność prób zajścia w ciążę. Na całym świecie około 10% kobiet i dziewcząt w wieku rozrodczym cierpi na endometriozę, a wśród pacjentek poddawanych leczeniu niepłodności odsetek ten wynosi około 20-35% (według niektórych źródeł nawet ponad 50%).
Choć endometrioza może utrudniać zajście w ciążę, wiele kobiet mimo wszystko zostaje mamami – zarówno naturalnie, jak i dzięki nowoczesnym metodom leczenia niepłodności. Szacuje się, że około 60-70% kobiet z tą chorobą może zajść w ciążę bez dodatkowej pomocy, choć czasem trwa to dłużej niż u zdrowych kobiet.
Stopień zaawansowania endometriozy ma wpływ na szanse na naturalne poczęcie. U kobiet z łagodną postacią choroby są one nieco niższe niż u zdrowych par, a w przypadku bardziej zaawansowanej endometriozy spadają jeszcze bardziej. Dlatego w cięższych przypadkach często zaleca się leczenie przed rozpoczęciem starań o dziecko.
Na szczęście współczesna medycyna oferuje skuteczne metody leczenia, które mogą zwiększyć szanse na macierzyństwo. Dzięki odpowiedniej diagnozie i terapii wiele kobiet z endometriozą spełnia marzenie o dziecku.
Jak wygląda emocjonalna podróż kobiet z endometriozą?
Coraz więcej badań sugeruje, że endometriozę należy uznać za chorobę ogólnoustrojową ze względu na jej wieloczynnikowe skutki w całym organizmie. Objawy endometriozy często odbijają się na psychice i życiu społecznym chorych. Może ona zakłócać / wpływać na życie emocjonalne, seksualne i codzienne funkcjonowanie pacjentek oraz ich bliskich.
Dla dużej części chorych emocjonalna podróż zaczyna się jeszcze przed diagnozą. Przewlekły ból, który jest jednym z głównych objawów endometriozy, może prowadzić do lęku, bezradności i poczucia osamotnienia. Wiele kobiet musi latami czekać na rozpoznanie choroby, co dodatkowo nasila negatywne emocje.
W Polsce czas oczekiwania na diagnozę endometriozy może wynosić nawet kilka lat. Ten przedłużony proces diagnostyczny często wiąże się z chodzeniem od lekarza do lekarza bez konkretnych wskazówek, życiem w niepewności, zmaganiem się z bólem bez nazwy i szukaniem odpowiedzi na własną rękę. Tym doświadczeniom często towarzyszy silne poczucie bezradności, co może prowadzić do zwiększonego ryzyka zaburzeń lękowych czy depresji.
Na drodze do macierzyństwa
Droga do macierzyństwa dla kobiet z endometriozą to w niektórych przypadkach nie tylko seria badań, zabiegów i konsultacji lekarskich. To przede wszystkim intensywna podróż emocjonalna, pełna wzlotów i upadków, nadziei i rozczarowań, w której oczywiście towarzyszy partner. Kobieta zmagająca się z niepłodnością może doświadczać całego spektrum emocji, od trudnych jak smutek, lęk, poczucie winy, wstyd, gniew, zazdrość i wyczerpanie, po wzmacniające jak nadzieja, wdzięczność, duma, pogłębiona miłość do partnera, ulga, spokój, radość z małych i dużych sukcesów.
Wszystkie te emocje mają swoje uzasadnienie i ważne jest, żeby pozwolić sobie na ich przeżywanie i wyrażanie. Warto jednak zwrócić uwagę, kiedy pojawia się wstyd i poczucie winy. Te uczucia, często irracjonalne i niezasłużone, potrafią siać prawdziwe spustoszenie, zwłaszcza gdy odczuwane są przewlekle.
Chroniczne poczucie winy może prowadzić do obniżenia poczucia własnej wartości. Możesz zacząć postrzegać siebie przez pryzmat swojej choroby i niepłodności. Wstyd natomiast działa jak izolator – skłania do wycofywania się z relacji społecznych, unikania rozmów o rodzinie czy dzieciach, a nawet do całkowitej izolacji, co uniemożliwia otrzymanie potrzebnego wsparcia. Dlatego ważne jest, żeby nie ignorować swoich emocji, przyglądać się im i nie bagatelizować sygnałów alarmowych.
Jakie sygnały alarmowe powinny skłonić do szukania pomocy?
Powinnaś rozważyć profesjonalne wsparcie psychologiczne, gdy:
- Myśli o niepłodności lub endometriozie dominują Twoje codzienne życie i utrudniają koncentrację na innych aktywnościach.
- Zaczynasz unikać spotkań towarzyskich, szczególnie tych, gdzie mogą być obecne kobiety w ciąży lub rodziny z dziećmi.
- Występują u Ciebie zaburzenia snu – zarówno bezsenność, jak i nadmierna senność.
- Pojawiają się zmiany w Twoich nawykach żywieniowych – zarówno utrata apetytu, jak i kompulsywne jedzenie.
- Nasilają się konflikty z partnerem, szczególnie te związane z kwestią rodzicielstwa lub współżycia.
- Doświadczasz częstych wahań nastroju, które zakłócają codzienne funkcjonowanie.
- Pojawiają się myśli o bezsensowności życia lub myśli samobójcze.
- Zauważasz narastającą irytację lub złość, które przenosisz na otoczenie.
Istotnym sygnałem alarmowym jest także moment, gdy Twój partner lub bliscy zaczynają wyrażać zaniepokojenie Twoim stanem emocjonalnym lub zmianami w Twoim zachowaniu.
Gdzie szukać wsparcia i pomocy?
Badania pokazują, że kobiety z endometriozą, które otrzymują odpowiednie wsparcie psychologiczne, nie tylko lepiej radzą sobie z emocjonalnymi aspektami choroby, ale również zgłaszają większe poczucie sprawczości wobec choroby oraz lepszą jakość życia.
Profesjonalna pomoc może przybierać różne formy:
- Indywidualna psychoterapia – szczególnie skuteczne mogą być podejścia poznawczo-behawioralne, które pomagają identyfikować i przekształcać szkodliwe schematy myślowe. Więcej na temat psychoterapii możesz przeczytać tutaj: Psychoterapia a choroba przewlekła.
- Terapia par – gdy niepłodność staje się źródłem napięć w Waszym związku.
- Konsultacja psychiatryczna – w przypadkach, gdy występują u Ciebie nasilone, wymagające farmakoterapii objawy depresji lub zaburzeń lękowych.
Co możesz zrobić sama, gdy nie masz dostępu do profesjonalnej pomocy?
Istnieją sytuacje, w których dostęp do profesjonalnej pomocy psychologicznej może być opóźniony lub ograniczony. Pamiętaj jednak, że w niektórych przypadkach wsparcie psychologa czy psychiatry jest niezbędne i nie powinno być odkładane. Gdy czekasz na specjalistyczną pomoc lub uzupełniasz ją własnymi działaniami, możesz wypróbować kilka strategii:
- Dziennik emocji – zapisywanie swoich uczuć, myśli i doświadczeń może pomóc w uporządkowaniu emocji i ich wpływu na Twoje samopoczucie.
- Praktyka uważności (mindfulness) – nawet krótkie, ale regularne sesje uważności mogą zmniejszyć poziom stresu i poprawić zdolność radzenia sobie z trudnymi emocjami.
- Rozmowa – szczera rozmowa i wyrażanie tego, co czujecie, może pomóc Tobie i Twojemu partnerowi w radzeniu sobie z trudnymi doświadczeniami i emocjami.
- Grupy wsparcia – w internecie można znaleźć wiele grup dla kobiet z endometriozą, gdzie kobiety z podobnym doświadczeniem udzielają sobie wsparcia.
- Edukacja – zdobywanie wiedzy o endometriozie i ciąży może dać Ci poczucie kontroli i przygotować na różne sytuacje. Tu znajdziesz wskazówki jak szukać wartościowych informacji w internecie:
Katarzyna Lipka Poszukiwanie informacji w Internecie. - Techniki relaksacyjne – nauka prostych ćwiczeń oddechowych, czy znalezienie czynności, które zwyczajnie dają nam radość i pomagają się “zresetować”.
- Ruch i odżywianie jako podstawa dobrostanu – choć brzmi to jak banał, regularna aktywność fizyczna (joga, spacery) i odpowiednia dieta mają fundamentalne znaczenie w łagodzeniu objawów endometriozy i przygotowaniu Twojego ciała do ciąży.
- Ustalenie priorytetów i granic – nauka asertywności i mówienia „nie” może pomóc w zarządzaniu energią i zmniejszeniu stresu.
- Praktyki samowspółczucia – traktowanie siebie z taką samą życzliwością i zrozumieniem, jakich udzieliłabyś przyjaciółce w podobnej sytuacji.
- Tworzenie planu działania – przygotowanie strategii na trudniejsze dni, może dać poczucie bezpieczeństwa i kontroli.
Warto zwrócić uwagę na to, że sama endometrioza jak i doświadczenia związane z ciążą mogą być różne dla każdej kobiety. Pozwól sobie na eksperymentowanie z różnymi podejściami, by odnaleźć te, które najlepiej odpowiadają Twoim osobistym potrzebom i wymaganiom.
Podsumowanie
Droga do macierzyństwa z endometriozą bywa wyboista i pełna przeszkód, ale nie musisz pokonywać jej w samotności. Pamiętaj, że Twoje emocje, jak i emocje Twojego partnera – od nadziei po frustrację – są naturalne i ważne. Budowanie silnej relacji poprzez szczerą komunikację i wzajemne wsparcie, w połączeniu z pomocą specjalistów, bliskich czy osób mających podobne doświadczenia, może stać się źródłem siły w najtrudniejszych momentach tej podróży. Więcej o znaczeniu wsparcia społecznego znajdziesz tutaj: Wsparcie społeczne w chorobie przewlekłej.
Bibliografia:
- Becker C. M., Bokor A., Heikinheimo O., Horne A., Jansen F., Kiesel L., King K., Kvaskoff M., Nap A., Petersen K., Saridogan E., Tomassetti C., van Hanegem N., Vulliemoz N., Vermeulen N., ESHRE Endometriosis Guideline Group. ESHRE guideline: endometriosis, Human Reproduction Open, Volume 2022, Issue 2, 2022, hoac009.
- Chen L.C., Hsu J.W., Huang K.L., Bai Y.M., Su T.P., Li C.T., Yang A.C., Chang W.H., Chen T.J., Tsai S.J., Chen M.H. Risk of developing major depression and anxiety disorders among women with endometriosis: A longitudinal follow-up study. J Affect Disord. 2016 Jan 15;190:282-285. doi: 10.1016/j.jad.2015.10.030.
- Desai J, Strong S, Ball E. Holistic approaches to living well with endometriosis. F1000Res. 2024 Nov 8;13:359. doi: 10.12688/f1000research.142586.2.
- Hansen K.E., Brandsborg B., Kesmodel U.S., Forman A., Kold M., Pristed R., Donchulyesko O., Hartwell D., Vase L. Psychological interventions improve quality of life despite persistent pain in endometriosis: results of a 3-armed randomized controlled trial. Qual Life Res. 2023 Jun;32(6):1727-1744. doi: 10.1007/s11136-023-03346-9. Epub 2023 Feb 17.
- Information on Endometriosis based on the ESHRE Guideline on Endometriosis.
- Jaeger M., Niederkrotenthaler T., Till B., Werneck H. Associations between health-related quality of life, infertility-related psychological well-being, and relationship quality in individuals with endometriosis: A cross-sectional study. BMC Womens Health. 2024 Dec 21;24(1):657. doi: 10.1186/s12905-024-03510-4. PMID: 39709371; PMCID: PMC11662474.
- Kedzia M., Basta P., Czajkowski K. i wsp. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące postępowania u kobiet z endometriozą, Ginekol. Pol. 2024; doi: 10.5603/gpl.100261.
- Moreira M.F., Gamboa O.L., Oliveira M.A. P. Mindfulness intervention effect on endometriosis-related pain dimensions and its mediator role on stress and vitality: a path analysis approach. Arch Womens Ment Health. 2024 Feb;27(1):45-55. doi: 10.1007/s00737-023-01381-6.
- Tsikouras P., Oikonomou E., Bothou A., Chaitidou P., Kyriakou D., Nikolettos K., Andreou S., Gaitatzi F., Nalbanti T., Peitsidis P., Michalopoulos S., Zervoudis S., Iatrakis G., Nikolettos N. The Impact of Endometriosis on Pregnancy. J Pers Med. 2024 Jan 22;14(1):126. doi: 10.3390/jpm14010126. PMID: 38276248.
- Wischmann T., Ditzen B. Endometriosis: patient-doctor communication and psychological counselling. Arch Gynecol Obstet. 2024 Feb;309(2):599-610. doi: 10.1007/s00404-023-07292-2.
