Badania pokazują, że dziecko inaczej niż rodzice postrzega swoją chorobę. Rozumienie choroby zmienia się z wiekiem i etapem rozwoju dziecka. Wraz z dorastaniem, dziecko zaczyna zauważać swoje dolegliwości, interesuje się chorobą i szuka odpowiedzi na nurtujące je pytania. Z czasem zaczyna rozumieć, na czym polega jego choroba i chce uczestniczyć w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia.
Od czego zależy to, jak dziecko postrzega siebie i swoją chorobę?
Na postrzeganie siebie i choroby przez dziecko wpływają nie tylko wiek i związany z tym etap rozwoju, ale także szereg innych czynników. Są to m.in.:
– doświadczenia związane z rozwojem swojej choroby oraz leczeniem
– opinie rodziny i innych pacjentów
– obserwacja zachowań innych chorych osób
– świadomość choroby, która zwiększa się wraz z wiekiem
– ocena strat i korzyści spowodowanych chorobą – stratami dla dziecka mogą być ból, lęk przed badaniami czy brak kontaktu z bliskimi i innymi dziećmi, a korzyściami większa pobłażliwość rodziców czy czas na realizację ulubionych aktywności
– posiadana wiedza o chorobie, którą dziecko przyswaja podczas rozmów z rodzicami, personelem medycznym oraz innymi dziećmi, a także szukając jej w książkach i mediach.
Postrzeganie choroby przez dziecko zależy również od momentu, w którym choroba się pojawia. Jeśli dziecko choruje od urodzenia, choroba staje się nieodłączną częścią jego życia i ma wpływ na to, jak młody człowiek sam siebie postrzega. Ułatwia to zrozumienie choroby, w okresie dorastania, kiedy dziecko ma większą samoświadomość. Jeśli choroba pojawiła się po 5. roku życia, jej obraz powstaje inaczej. Na początku, zanim dziecko zachoruje, tworzy podstawowe wyobrażenie o tym, czym jest choroba. Później, po zachorowaniu, dziecko zdobywa nowe informacje, które stają się ważnym elementem jego wiedzy o sobie.
Postrzeganie choroby przez dzieci w wieku przedszkolnym
Malutkiemu dziecku, do 2. roku życia, trudno jest wytłumaczyć jego chorobę, ponieważ nie zdaje sobie ono sprawy, z tego, że jest chore. Odczuwa jednak ból oraz strach i choć nie są one w pełni świadomie i nie mówi o nich mówić, mogą pozostawić ślad w jego podświadomości. W tym wieku najważniejsza jest obecność i postawa rodziców oraz łagodzenie stresu.
Natomiast 3-4 latek zaczyna już rozumieć, że jest chory i zauważa zmiany, które pojawiają się w jego ciele. Już na tym etapie warto w prosty i jasny sposób tłumaczyć maluchowi najważniejsze aspekty dotyczące choroby i metod leczenia.
Do 6. roku życia dziecko skupia się przede wszystkim na objawach choroby, które widzi i czuje. Nie jest wstanie w pełni zrozumieć przyczyn swojej choroby oraz jej przebiegu. W tym wieku trudno jest mu też zrozumieć, dlaczego leczenie jest potrzebne i jak działają różne zabiegi medyczne. Między 2. a 7. rokiem życia, dziecko świadomie odczuwa pojawiające się emocje związane z chorobą. Mogą pojawiać się skrajne emocje takie jak strach, złość czy smutek. By łagodzić trudne emocje związane z chorobą i pobytem w szpitalu, warto sięgnąć po takie rozwiązania, jak Medytacja Szpitalna dla najmłodszych pacjentów https://www.youtube.com/watch?v=2i_iws1utqQ&t=5s.
W tym czasie dziecko postrzega chorobę jako coś złego, a ból jest dla niego doświadczeniem zupełnie bezsensownym. W tym wieku u dzieci intensywnie rozwija się także wyobraźnia i myślenie magiczne – dziecko tworzy swój własny świat, w którym istnieją jego wymyśleni przyjaciele i inne nierealne postaci, a niezrozumiałe wydarzenia często tłumaczy sobie działaniem magicznych mocy. W ten sam sposób wyjaśnia sobie swoją chorobę, co może powodować w nim poczucie winy albo lęku.
By budować świadomość dziecka warto sięgać po książeczki, które pomogą wprowadzić malucha w temat choroby. Recenzję najlepszych pozycji można znaleźć na blogu projektu Oswoić chorobę.
Postrzeganie choroby przez dzieci w wieku szkolnym
Dzieci w wieku od 7 do 11 lat zaczynają kojarzyć wydarzenia, w których brały udział, i rozpoznawać istotne dla nich fakty. Dzięki temu potrafią zrozumieć przyczyny i skutki różnych sytuacji, a to pozwala im postrzegać swoją chorobę jako coś co się zmienia. Dla 12-latka choroba przestaje być prostą zależnością przyczynowo-skutkową i dziecko zaczyna rozumieć, że wpływa na nią wiele różnych czynników. Zaczyna także dostrzegać związek między swoim stanem fizycznym a procesami psychicznymi. Myśląc o chorobie, bierze pod uwagę to, jak może ona wpływać na jego życie w przyszłości. W wieku szkolnym dzieci często same szukają informacji o chorobie i próbują je połączyć w logiczną całość. Ważne jest, żeby wiedza o chorobie, która dociera do dziecka, była spójna i zrozumiała dla niego. Dlatego udzielając informacji dziecku, warto mówić jego językiem, korzystać ze wsparcia specjalistów, stron internetowych czy książek dedykowanych tematyce choroby, które pomogą w przystępny sposób przekazać wiedzę i rozwiać wątpliwości dziecka
Badania przeprowadzone przez W. Pilecką na temat postrzegania choroby przez dzieci i młodzież chore przewlekle pokazały, że duża część badanych miała umiarkowanie pozytywny obraz swojej choroby, większość uważała chorobę za przeszkodę, która uniemożliwia im realizowanie swoich planów. Wszelkie brakujące i niespójne informacje skłaniają wyobraźnię dziecka do tworzenia własnych wyjaśnień i domysłów, które mogą być zupełnie błędne i powodować większy lęk i niepokój. Dla niektórych choroba była stratą, a tylko niewielka liczba dzieci postrzegała ją jako wzbogacające doświadczenie.
Choroba jest dla dziecka trudnym doświadczeniem, które na każdym etapie rozwoju przeżywa inaczej i często ciężko jest mu dostrzec jej pozytywne aspekty. Zaburzony stan zdrowia ma wpływ na codzienne funkcjonowanie oraz postrzeganie siebie. Z tego powodu tak ważne jest, aby rodzice dbali o jak najlepsze osadzenie dziecka w chorobie, wyjaśnienie mu na czym ona polega i jak z nią funkcjonować. Opiekunowie we współpracy z kadrą medyczną mogą przygotować się do przeprowadzenia rozmów z medycznego punktu widzenia. Nasza fundacja chce zadbać o sposób przekazywania tej wiedzy. Karty “jak rozmawiać z dzieckiem o chorobie”, które tworzymy, ze względu na przystępną formę zarówno dla dzieci jak i rodziców ułatwią dostosowanie tonu rozmowy do wieku dziecka. Warto wiedzieć jak dziecko odbiera swoją chorobę, aby móc lepiej je rozumieć i pomagać w radzeniu sobie z trudnościami.
